Nog nooit werd er in Europa zoveel cocaïne onderschept als de afgelopen jaren. Uit Brussel klinkt oorlogstaal om het tij te keren: volgens de EU is een keiharde aanpak nodig. Tegelijkertijd gaan er ook stemmen op voor een compleet andere strategie, namelijk legalisering van harddrugs.
In een brief aan de Europese Commissie schreven de burgemeesters van Rotterdam, Antwerpen en Hamburg vorige week dat ze meer actie willen vanuit Europa tegen de drugsindustrie in Latijns-Amerika. Eurocommissaris Ylva Johansson, verantwoordelijk voor het drugsbeleid in de EU, zegt tegen Nieuwsuur dat ze de noodkreet in de brief ter harte neemt. Ze noemt de drugsproblematiek "een van de grootste bedreigingen van onze maatschappijen". "Existentieel", zelfs.
De burgemeesters bezochten begin dit jaar gezamenlijk de havens van Colombia, Ecuador, Peru en Costa Rica. In de brief vragen ze de Commissie onder andere om politie- en douanemedewerkers naar Latijns-Amerika te sturen. Johansson zegt dat het aan lidstaten zelf is om dat te organiseren, "maar ik kan veel doen om dat te faciliteren".
Johansson zegt dat er op dit moment wordt onderhandeld om vijf Latijns-Amerikaanse landen een Europol-status te geven. Colombia heeft die status al. "Als je een Europol-overeenkomst hebt met een partnerland, kun je gegevens met elkaar uitwisselen. Dat is de beste manier om gezamenlijke onderzoeken uit te voeren en achter de criminele groeperingen aan te gaan."
Nieuwe taken drugsagentschap
Sinds de jaren 90 monitort het Europees waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving EMCDDA wereldwijde drugsmarkten en drugsgebruik. Om de huidige "dreiging" het hoofd te bieden, gaat het centrum op de schop. Het agentschap gaat meer onderzoek doen naar veiligheidskwesties, gaat Brussel adviseren en er komt een nieuw waarschuwingssysteem voor drugs.
Directeur van het agentschap, Alexis Goosdeel, zegt: "Het doel van het waarschuwingssysteem is nieuwe drugs te identificeren, het risico ervan vast te stellen, en een manier te ontwikkelen voor artsen om ze te herkennen."
Dit systeem zou een nieuwe crisis met synthetische drugs moeten voorkomen, maar biedt niet direct oplossingen voor de toestroom aan cocaïne in Europa. In de afgelopen jaren is steeds meer cocaïne onderschept in de EU:
Naast de roep om een streng, zero-tolerance-beleid vanuit de EU gaan er ook stemmen op voor een radicaal andere aanpak. Hoogleraar criminologie aan de Universiteit Gent Tom Decorte heeft meegewerkt aan een xtc-expo in Gent. Deze expositie moet bezoekers aan het denken zetten over een alternatief drugsbeleid, namelijk legalisering.
Ook cocaïne legaliseren
Decorte en collega's zien het legaliseren van alle drugs, waaronder cocaïne, als een belangrijke stap om iets te doen aan Europa's drugsprobleem. "Het is natuurlijk een beetje raar als je bij het ene roesmiddel, cannabis, redeneert: we kunnen het beter onder controle houden door het te legaliseren en reguleren. En dat je bij een ander product redeneert: we moeten dit nog harder bestraffen."
Decorte erkent dat harddrugs zoals xtc en cocaïne gevaarlijker zijn voor de volksgezondheid. "Maar ook bij gevaarlijke producten is het de vraag of het verstandig is om het volledig in de illegaliteit te houden. Wij hebben ervoor gezorgd dat die drugs in de illegaliteit zitten en dat de handel en productie ervan enorm veel geld oplevert. Dat zorgt ervoor dat criminelen altijd geïnteresseerd zullen blijven om die drugs te produceren."
De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema heeft wel oren naar een alternatieve strategie, zo zei ze onlangs tegen AT5: "Als je naar de geschiedenis kijkt, kun je natuurlijk wel zeggen dat die war on drugs een fout is geweest en dat legalisering waarschijnlijk beter was geweest." Op een congres begin dit jaar pleitte Halsema, samen met andere internationale bestuurders en experts, voor regulering van harddrugs.
'Niet mijn lijntje'
Haar Rotterdamse collega Ahmed Aboutaleb, een van de ondertekenaars van de brief aan de Europese Commissie, denkt daar anders over. "Ik heb tegen haar gezegd dat ik het goed vind dat dit deel uitmaakt van het maatschappelijk debat, maar het is niet mijn lijntje."
Hoogleraar Decorte benadrukt dat legalisering niet betekent dat antidrugsbeleid heeft gefaald. "Veel mensen denken dat legaliseren gelijkstaat aan de strijd opgeven. Dat is niet het geval. Als je legaliseert, moet je nadenken over heel wat regels en restricties. Maar wel met de bedoeling het fenomeen meer onder controle te krijgen."
Eurocommissaris Johansson denkt niet dat legalisering de oplossing is. "Er zouden nog steeds restricties zijn, en we weten uit ervaring dat het illegale gebruik zal blijven bestaan naast het legale gebruik."
