Europees Parlement rond slotsessie vooral bezig met buitenlandse inmenging

• Guus Boeren

  redacteur Brussel

Voor de laatste keer zijn ze bijeen in Straatsburg, de ruim 700 Europarlementariërs. Over zes weken zijn de Europese verkiezingen en dus zit de agenda bomvol. Er wordt gestemd over tientallen voorstellen. Maar in de wandelgangen gaat het vooral over buitenlandse inmenging.

De arrestatie van een medewerker van een Europarlementariër van de radicaal-rechtse Duitse partij Alternative für Deutschland gisteren is de meest recente in een reeks onthullingen over beïnvloeding. Met de verkiezingen voor het Europees Parlement in juni aan de horizon nemen de zorgen toe en is de vraag: wat kan de Europese Unie doen tegen deze buitenlandse inmenging?

De laatste maanden is het parlement vaak doelwit geweest van buitenlandse beïnvloeding. Eind 2022 bleek dat Europarlementariërs geld hadden aangenomen van Qatar. Als reactie op 'Qatargate' scherpte het parlement toen zijn interne regels aan.

Toch werd begin dit jaar duidelijk dat ook Rusland Europarlementariërs heeft betaald. De Tsjechische geheime dienst ontmantelde een Russische desinformatiewebsite genaamd Voice of Europe, waaraan verschillende Europarlementariërs interviews hadden gegeven.

Niet zwaar genoeg

Het parlement kan maar weinig doen tegen de beïnvloeding. Het kan zijn leden bestraffen, bijvoorbeeld als ze hun bijverdiensten niet goed opgeven. Wanneer een Europarlementariër verdacht wordt van het overtreden van de gedragsregels doet een commissie onderzoek naar de aantijgingen. Op basis van de uitkomsten kan de voorzitter van het parlement een straf uitdelen.

Maar volgens VVD-Europarlementariër Bart Groothuis zijn de straffen die opgelegd kunnen worden niet zwaar genoeg. "Op dit moment gaan die niet verder dan het afnemen van vergoedingen of het niet mogen vertegenwoordigen van het Europees Parlement naar buiten toe. Maar het actief of passief kiesrecht afnemen gaat niet. Er zouden meer maatregelen mogelijk moeten zijn, zeker in de strafrechtelijke sfeer."

Strafrechtelijke mogelijkheden

Ook als het gaat over buitenlandse inmenging, zoals omkoping of spionage, zijn de mogelijkheden van het parlement beperkt. Het is aan de lidstaten om onderzoek te doen en eventueel strafrechtelijke stappen te zetten. Zij kunnen dan het parlement vragen de immuniteit van Europarlementariërs in te trekken, zodat die vervolgd kunnen worden.

In verschillende landen lopen dit soort onderzoeken al. Zo doen de Letse autoriteiten onderzoek naar een Europarlementariër die beschuldigd wordt van Russische spionage en opende het Belgische Openbaar Ministerie een onderzoek naar inmenging in het Europees Parlement.

In Europa zijn daarnaast ook instellingen, zoals het Europese openbaar ministerie EPPO en het Europees bureau voor fraudebestrijding OLAF, die onderzoek kunnen doen. Maar op het gebied van buitenlandse beïnvloeding is onduidelijk wat zij wél en niet mogen.

De Belgische premier De Croo heeft daarom in een brief aan de andere lidstaten gevraagd om te kijken of die instellingen meer bevoegdheden kunnen krijgen om buitenlandse inmenging beter te bestrijden.

Nieuwe ethiekwaakhond

Donderdag stemt het Europees Parlement over een nieuw ethiekorgaan voor de EU. Dat moet de samenwerking tussen Europese instellingen op het gebied van gedragsregels verbeteren.

Maar al vóór de oprichting van dit orgaan worden vraagtekens gezet bij de effectiviteit ervan. Volgens het voorstel mag het orgaan zelf geen nieuwe ethische regels opstellen voor de Europese instituten en kan het ook geen onderzoek doen naar eventuele overtredingen. De Europese Raad, waar de regeringsleiders van alle lidstaten samenkomen, doet niet mee.

Voor Lara Wolters, Europarlementariër namens de PvdA, is de huidige vorm nog onvoldoende. "Ik zou willen dat de waakhond die we nu oprichten steviger wordt. Dat er meer mensen in zitten en dat ze meer macht en rechten hebben."

Als dit voorstel de stemming overleeft, zal het voor de verkiezingen alsnog te laat komen. Voor het tegengaan van buitenlandse inmenging van 6 tot 9 juni, als de verkiezingen worden gehouden, zal de EU dus andere middelen moeten inzetten.