'We maken geen onderscheid meer tussen ernst en spel'

Nog niet eerder leidde het Sinterklaasfeest tot zoveel tumult. Columnisten en opiniemakers discussieerden over de Pietenkwestie, het Sinterklaasjournaal werd dagelijks onder een vergrootglas gelegd en buitenlandse media zoals de BBC en weekblad The Economist stuurden verslaggevers naar Nederland.

Maar de discussie is niet nieuw, zo blijkt. De eerste discussie vond al plaats in de jaren zestig. Dat het onderwerp nu opnieuw aanslaat, komt volgens Gabriël van den Brink, hoogleraar aan de Universiteit Tilburg, door de groeiende aandacht voor discriminatie.

Puritanisme

"Artikel 1 van de Grondwet bestaat al vrij lang, maar de laatste vijf, zes jaar wordt van het kleinste punt een groot punt gemaakt. Men is allergisch geworden voor discriminatie", aldus de hoogleraar.

Van den Brink ziet ook een oorzaak in het ontstaan van puritanisme, "dat we geen onderscheid meer kunnen maken tussen ernst en spel". "Iedere volwassene weet dat Sinterklaas en Zwarte Piet niet bestaan. Er zijn natuurlijk problemen met discriminatie. Daar moeten we wat aan doen. Maar als je dat gaat toepassen op een spel, dan haal je twee dingen door elkaar. De voor- en tegenstanders kunnen geen verschil maken tussen ernst en spel. Ik vind dat een gebrek aan levenswijsheid."

Karikatuur

De Amsterdamse en Utrechtse scholenkoepel stuurden deze winter een notitie met aanwijzingen voor het Sinterklaasfeest rond met de boodschap dat veranderingen noodzakelijk zijn om negatieve stereotyperingen van Zwarte Piet te vermijden.

'Dat betekent dat het uiterlijk van Zwarte Piet geen karikatuur is, dat Zwarte Piet niet dom of ondergeschikt is en dat hij gewoon Nederlands spreekt', zo staat in de Utrechtse notitie. 'Geen aanpassing is geen optie', schrijft de Amsterdamse koepel. 'En in de periode tot 2017 moet het voor iedereen zichtbaar zijn dat het Sinterklaasfeest op school een verandering heeft doorgemaakt.

Ontlastend

Ook over de oorsprong van Zwarte Piet slaan volgens Van den Brink voor- en tegenstanders elkaar de hersens in. "Er dook ineens een 17e-eeuws schilderij op met een Zwarte Piet. Dat zou ontlastend zijn, want van vóór de slavenhandel, dus kon Zwarte Piet geen vrijgekochte slaaf zijn. Maar toen bleek dat schilderij weer niet op Zwarte Piet te slaan."

Verarming

De Pieten op de Amsterdamse school Kindercampus Zuidas hebben vandaag slechts wat roetveegjes op hun gezicht. Al noemen daar gekleurde ouders het verdwijnen van zwarte Piet schandalig. Ze vinden het een verarming van de Nederlandse cultuur.

En op de Willibrordusschool in het Gelderse Herveld heeft de discussie over Zwarte Pieten helemaal niet gespeeld en dus zijn de Pieten er vandaag pikzwart, al weet de Gelderse Sint niet zeker of hij over tien jaar ook nog met zijn zwarte Pieten rondloopt.

Van den Brink vindt dat tegenstanders nu hun punt hebben gemaakt en gewonnen, "want als iemand zich gekwetst voelt kan niemand zeggen: stel je niet aan. Het wordt in het morele register getrokken. Je wordt te kijk gezet als racist. Een kinderfeest wordt in de hoek van discriminatie gezet", zegt hij.

Miniem percentage

Uit onderzoek van CNV Onderwijs (in samenwerking met het Algemeen Dagblad) bleek vorige maand dat weinig scholen de Sinterklaasviering wilden aanpassen, slechts 2,2 procent.

Per regio verschillen de scholen van mening. Zo zijn de provincies Noord-Holland en Utrecht het meest in voor verandering (10 procent) en Zeeland, Limburg en Drenthe het minst.

Ook is er onderscheid tussen het type scholen. Zo zien openbare en bijzonder openbare scholen (de Montessori-scholen bijvoorbeeld) verandering iets vaker zitten dan christelijke scholen.

Dat maar een miniem percentage iets heeft veranderd, verklaart voorzitter Helma van den Berg van CNV Onderwijs in het AD vanuit het feit dat scholen zich niet met het debat mee willen laten slepen. "Zij willen helemaal geen verband leggen tussen racisme en het feest dat ze al jaren met ontzettend veel plezier vieren.''